|
Adam Mularczyk urodził się w Krakowie 13 stycznia 1923
roku. Urodził się do teatru ...wierzyli w to jego rodzice, mówili o tym
jego koledzy, przyznawali i z rezygnacją akceptowali ten fakt jego gimnazjalni
profesorowie.
Nie udało się doszukać i obarczyć odpowiedzialnością przodka, po którym
odziedziczył tą "cnotę". Być może był w swoim rodzie pierwszy z teatrem
we krwi. Pierwsze kroki na "deskach scenicznych" stawiał ...jako sześciolatek
....pod stołem rodzinnej jadalni. |
Na tej maleńkiej scence z kurtyną uszytą przez mamę, pełen
"twórczej" energii i już wtedy trochę despotyczny mały artysta dwoił się
i troił grając różne postacie przebierał się, malował sobie buzię wodnymi
farbkami i przyklejał wąsy z "włosów" kukurydzy, niezmordowanie tańczył,
śpiewał i bawił wdzięczną domową widownię, która obdarzała go rzęsistymi
oklaskami.
Mały Adam rósł, a z nim razem rosły jego teatralne marzenia, a kiedy
osiągnął dojrzały wiek ...13-latka jego idea teatru zmaterializowała się
jako .... teatr szkolny im. Jadwigi Smosarskiej, aktorki, której filmy
uwielbiał. Pamiętnik tego teatru przechowywany pieczołowicie i chroniony
w zawierusze wojny przetrwał do czasów dzisiejszych. Adam bowiem "od kołyski"
był archiwistą i zbieraczem. |
Adam z siostrą Marysią
|
Na deskach prawdziwego teatru 13-letni Adam stanął poraz pierwszy w
teatrze im Słowackiego w Krakowie, gdzie wraz z chórem Dzieci Krakowskich
"wystąpił" w operze Carmen Bizeta. Było to dla niego wielkie przeżycie.
Następnym razem grał na tej scenie ...29 lat później, kiedy przyjechał
jako aktor Teatru Narodowego na gościnne występy ze sztukami "Historyja
o Chwalebnym Zmartwychwstaniu" i "Żywot Józefa".
A po tym przyszła wojna i mroczne, ciężkie lata okupacji. Sytuacja młodzieży
polskiej zwłaszcza szkolnej była niebezpieczna i trudna. Adam wychowany
w głęboko patriotycznym domu nie miał wątpliwości, kto jest jego wrogiem,
a mając od dzieciństwa naturę "wszystko albo nic" dorwał się przez harcerskie
kontakty do pracy w konspiracji. Nie wygasająca pasja do teatru i myśl
zorganizowania teatru nurtowała go tym bardziej, że wszelkie demonstracje
polskości były zakazane i surowo karane.
Już w 1940 roku siedemnastoletni Adam zebrał grupę 94 ludzi, młodych
jak on i tak jak on ciekawych, głodnych teatru. Bez przygotowania
zawodowego, wiedziony jakąś intuicją - Adam "sortuje" swój zespół wedle
talentów na aktorów, scenografów, muzyków, maszynistów, tancerzy, charakteryzatorów
i administratorów. Z tym zespołem pod nazwą Krakowski Teatr Podziemny (KTP)
rozpoczyna pracę teatralną tuż pod nosem niemców i pod bokiem groźnego
okupacyjnego gubernatora Franka. Nie było to zadanie łatwe, ani bezpieczne!
Mimo piętrzących się przeszkód Adamowy Krakowski Teatr Podziemny w latach
1940 -1945 przygotował 8 premier i w zaprzyjaźnionych, zakonspirowanych
lokalach dał 16 przedstawień, które obejrzało około 2000 widzów. Wystawiono:
-"Podejrzaną Osobę" - Dobrzańskiego, "Kozłowickie Sherlocki Holmesy"
Piątkowskiego (Pobratymiec), "Wesele" - Wyspiańskiego, "Werbel
Domowy" -Gregorowicza, "Zemstę" - Fredry, "Trójkę Hultajską"
- Nestroya, "Niespodziankę" -Rostworowskiego oraz składanki "Bo
gdy harmonia gra" i "Śmiech to zdrowie".
W realizacji tych przedstawień teatr Adama korzystał z profesjonalnej
pomocy doświadczonych teatrologów krakowskich takich, jak Wiesław Gorecki,
Wiktor Bujański, Tadeusz Kudliński, którzy później, bo od lipca 1944 roku
wraz z Mayerholdem, J. Zielińskim i J. Merunowiczem - prowadzili w Krakowie
kursy teatru. Gościem na próbach KTP bywał starszy o 3 lata od Adama
- Karol Wojtyła ówcześnie aktor Podziemnego Teatru Rapsodycznego w Krakowie.
Wśród młodych członków KTP znalazły sie nazwiska ludzi,
którzy później stali się filarami polskiego teatru i filmu: Halina
Mikołajska, Halina Romanowska, Krystyna Pachońska, Irena Stelmach, Irena
Wilkoszewska, Marian Cebulski, Stanisław Zaczyk, Marian Friedman, Jerzy
Passendorfer i Jerzy Twardowski.
Krakowski Teatr Podziemny, dzieło Adama Mularczyka przeszedł do historii
polskiego teatru. Napisano o nim wiele w literaturze teatru czasów wojny.
Pozostało po nim nieopublikowane dotychczas siedem tomów bogato ilustrowanej
kroniki prowadzonej przez założyciela i członków zespołu.
W 1945 roku, Adam z większością swoich aktorów został przyjęty
do utworzonego zaraz po wojnie Studia "Teatr Stary" w Krakowie, założonego
przez Ronarda Bujańskiego a prowadzonego przez wybitnych aktorów
- pedagogów. Po zdaniu egzaminu eksternistycznego Adam został przyjęty
w poczet członków zwyczajnych Związku Artystów Scen Polskich (ZASP) co
oznaczało nadanie mu uprawnień zawodowego aktora. W roku 1947 Adam
zgłosił Krakowski Teatr Podziemny do ZASPu i otrzymał zezwolenie na wydanie
członkom legitymacji KTP.
Jako zawodowy aktor Adam zadebiutował w Krakowie pod okiem wielkich
mistrzów -Juliusza Osterwy, Marii Dulęby i Janusza Warneckiego. W latach
1945-46 grał w Starym Teatrze występując w "Niespodziance" - Rostworowskiego,
"Masławie" - Zawiejskiego , "Nieboszczyku panu Pic" - de
Peyreta -Chappuis, "Królu Włóczęgów" -Hockera i Posta, "Złotej
Cioci" -Garaulta, "Pasażerce bez bagażu" - J.Anouilha
i w "Igraszkach Trafu i Miłości" - Marivaux.
Paryż 1964
|
W 1947 roku wraz ze swoim mistrzem Januszem Warneckim Adam
przyjechał do Warszawy do Teatru Muzycznego Domu Wojska Polskiego. Tu pod
dyrekcją J. Tuwima i J. Warneckiego zagrał w "Żołnierzu Królowej Madagaskaru"
- Dobrzańskiego w adaptacji Tuwima. Adam grał tu u boku wielkich aktorów
- Miry Zimińskiej i Ludwika Sempolińskiego. Przedstawienie to odniosło
niebywały sukces.
W tym samym roku Adam zaangażował się do Teatru Nowego założonego przez
Tuwima i Mellera, gdzie w ciągu siedmiu lat wystąpił w wielu sztukach takich
jak m.in.:"Wesele Figara" Beaumarchais, "Dom Otwarty" Bałuckiego,
"Słomkowy Kapelusz" - Labiche, "Zielony Gil" - de Molina, |
"Rewizor" - Gogola, "Sen Nocy Letniej" - Szekspira,
"Damy i Huzary" - Fredry, "Milionowe Jajko" - Domańskiego,
"Swobodny Wiatr" - Dunajewskiego.
W 1954 roku, gdy Teatr Nowy przekształcił się w Operetkę , Adam przeszedł
do zespołu Teatru Narodowego w Warszawie, gdzie pracował do roku
1973 pod kolejnymi dyrekcjami B. Korzeniewskiego, W. Horzycy, K. Dejmka
i A. Hanuszkiewicza.
Z tego okresu pochodzą jego znakomite role - Chudogęby w "Wieczorze
Trzech Króli" Szekspira, Bazylia w "Weselu Figara" Beaumarchais,
Prologusa, Judasza i Jandrasa w "Historyji o Chwalebnym Zmartwychwstaniu
Pańskim"- Mikołaja z Wilkowiecka.
Wystąpił także między innymi w "Henryku VI na Łowach"
Bogusławskiego, "Operze za Trzy Grosze" - Brechta, "Niedźwiedziu"
- Czechowa, "Księciu Homburgu" - Kleista, "Słowie o Jakubie Szeli"
-Jasieńskiego, "Żywocie Józefa" - Reja , "Dziadach" -Mickiewicza,
"Kordianie" Słowackiego, "Muchach" - Sartrea, "Ciężkich
Czasach" Bałuckiego.
W roku 1957 Adam wystąpił gościnnie w Teatrze Współczesnym grając
swoją wielką i niezapomnianą rolę Lucky'ego w sztuce Samuela Becketta "Czekając
na Godota" w reżyserii J. Kreczmara. Była to niezwykła
kreacja i wielkie przedstawienie. |
"Sen nocy letniej"
|
W roku 1973 Adam, nie otrzymując satysfakcjonujących ról pod dyr. A.
Hanuszkiewicza, przeniósł się z Teatru Narodowego do Teatru Polskiego w
Warszawie, gdzie pod dyrekcją A. Kowalczyka wystąpił w "Jak się Wam
Podoba" - Szekspira, "Tragedii Optymistycznej" - Wiszniewskiego
oraz "Podporucznik Kiże"- komedii Fedeckiego i Jarockiego.
Również na scenie Kameralnej Teatru Polskiego zagrał w "Osiełku Porfirionie"Gałczyńskiego
oraz stworzył niezapomnianą postać Koli Bryniona w "Lękach Porannych"
- S.Grochowiaka.
Przez całe swoje teatralne życie Adam grał z największymi mistrzami
polskiej sceny i pracował z najwybitniejszymi reżyserami chłonąc teatr
w najlepszym wydaniu.
|
Wystąpował również w licznych filmach i spektaklach telewizyjnych.
Szczególną popularność przyniosły mu niektóre z jego filmów jak np. "Godziny
nadziei", "Król Maciuś I", "Poszukiwany, poszukiwana", "Tysiąc talarów",
"Pieczone gołąbki", "Nie lubię poniedziałku". Filmy te jeszcze
ciągle są pokazywane w telewizji w Polsce. Adam bardzo lubił pracę w filmie,
porywała go dynamika działania i nieograniczone możliwości techniki filmowej.
Jednakże jego bezkompromisowość i brak "giętkości" politycznej w owych
czasach sprawiły, że mimo niewątpliwej popularności nie często grywał
w filmach. |
Na antenie Polskiego Radia Adam brał udział w niezliczonych audycjach
i słuchowiskach. Prawdziwy rozgłos jednakże przyniosła mu niezapomniana
rola Profesora Pęduszki w Radiowym Teatrzyku Eterek pióra Jeremiego Przybory
i Jerzego Wasowskiego. Teatrzyk ten królował przez 10 lat w programie radiowym,
a kiedy serial zakończono, widzowie, aktorzy a z nimi Adam poczuli się
osieroceni. Do dzisiaj Polskie Radio nadaje powtórki tamtych Eterkowych
audycji.
Poza bardzo aktywną pracą zawodową w teatrze, filmie, radiu i telewizji
hobby Adama była praca teatralna z amatorami .
Wiele czasu i zapału poświęcał nauczaniu gestu i retoryki kleryków -
studentów Metropolitalnego Seminarium w Warszawie oraz kleryków Zakonu
Paulinów. Zaangażowany przez władze seminarium, jako profesor uczył kaznodziejstwa
oraz przygotowywał ze studentami okolicznościowe przedstawienia, misteria
i akademie. W ciągu 11 lat pracy z seminarzystami, przez jego lekcje przewinęło
się 350 uczniów. Mówił, że gdyby wszyscy z nich zostali proboszczami, miałby
szansę odwiedzając ich tylko przez jeden dzień, spędzić cały rok w podróży.
Jednym z jego uczniów był także ksiądz Jerzy Popiełuszko.
Zorganizował i prowadził m.in. teatrzyk studencki w Akademii Teologii
Katolickiej w Warszawie oraz teatr uczniowski w Gimnazjum Św. Augustyna.
A inne hobbies kochał Tatry i górali. Uwielbiał samochody czyli
jak mówił "maszyny zmotoryzowane". Był zapalonym archiwistą - kronikarzem
i obdarzonym wspaniałą pamięcią niepowtarzalnym gawędziarzem.
W 1973 roku Adam Mularczyk wyjechał z rodziną z Polski do USA, osiedlił
się w Filadelfiii, gdzie założył i prowadził Polski Teatr Dramatyczny z
siedzibą w Domu Polskim. Do kraju już nigdy nie wrócił. Zmarł w Filadelfii
12 czerwca 1996 roku. Prochy jego spoczywają na cmentarzu w Amerykańskiej
Częstochowie w Doylestown .
Zgodnie z jego życzeniem w 1996 roku ufundowana została doroczna nagroda
im. Adama Mularczyka dla najlepszego studenta wydziału aktorskiego Akademii
Teatralnej w Warszawie. |